Het einde van organische projectontwikkeling?

Het einde van organische projectontwikkeling?

Daarover gaat het 7 september 2016 in Pakhuis de Zwijger. Ontwikkelaars (en gemeenten) staan te trappelen om de plek over te nemen van initiatiefnemers die in de tussentijd iets van de grond aan het trekken waren. De pauze is over. Er is weer geld te verdienen! Een miljoen woningen extra, dus weg met die kleinschalige initiatieven zonder plan en geld. Dat lijkt de boodschap van Geef wonen de ruimte van UsualLobbySuspect Friso de Zeeuw. Een essay bedoeld ‘als begin van een gezamenlijke visie van overheid en markt’. Dat idee is pré-crisis – overheid en markt die samen bedenken wat goed is voor de klant? – en dat is ook de boodschap! Laat marktpartijen bouwen in het groen en het komt goed met de stad. Waar Geef wonen de ruimte nog enige nuance heeft, bedient De Zeeuw bij gelegenheid  zijn achterban met oneliners: geen rode contouren en geen dogma’s zoals bouwen in de stad. Hier met die weilanden. En als u denkt dat er in lege gebouwen best wat kan behoort u tot de herbestemmingtaliban.

De winterslaap was diep. Zo diep blijkbaar dat De Zeeuw gemist heeft dat gemeenten die werk hebben gemaakt van transformatie zoals Den HaagNieuwegein en Amsterdam al een paar jaar een derde of meer van hun woningproductie halen uit herbestemming. Die gemeenten denken aan temporiseren of faseren om de markt niet te overvoeren. Met nog ruim 30 miljoen vierkante meter kantoren, scholen, kerken, kloosters, buurthuizen, verzorgingtehuizen, boerderijen en andere gebouwen is het ook niet serieus te nemen dat die geen bijdrage kunnen leveren aan de woningproductie. Sterker nog: het argument dat de klant suburbane leefmilieus wil (ook al zo pre-crisis) gaat helemaal niet op voor de grote steden. Daar bestaat de extra woningvraag grotendeels uit eenpersoonshuishoudens aldus het Planbureau voor de leefomgeving in Transformatiepotentie: woningbouwmogelijkheden in de bestaande stadHet PBL die het debat over uitbreiden of transformeren nogal factfree noemde) vindt dat er genoeg verouderde bedrijventerreinen en kantoorwijken zijn voor 80% van de nieuwbouwopgave tot 2030. Meer nog als de bevolking zich minder snel ontwikkelt dan voorspeld. Ook taliban!

Dat projectontwikkelaars en sommige adviseurs heimwee hebben naar pré-crisistijden is niet verwonderlijk. Het was ook wel een erg makkelijk verdienmodel. Wat wel verbazing wekt is dat bestuurders in Nederland meegaan in het oude denkpatroon. Na acht jaar crisis zouden zij moeten weten dat stad maken anno 2016 meer is dan stenen stapelen. Tijdens de crisisjaren waren er toch echt andere initiatiefnemers die wél projecten begonnen. Die nieuwe concepten bedachten. Die bruisten meer dan waar ook. Misschien wel juist omdat zij begonnen met wat de stad, buurt of directe omgeving nodig heeft en dan pas de eigen nering zoals Frans Soeterbroek betoogt?

Er is dus wel degelijk een toekomst voor organisch ontwikkelen. Als er iets opviel aan de projecten die nu allemaal onder organisch ontwikkelen worden geschoven, is het hoe divers en flexibel ze zijn. Maar altijd vanuit poten in de modder, noem het lokale verankering. Als dat organisch is, dan zou het voortaan verplicht moeten worden! En bestuurders: laat u niet wijsmaken dat die nieuwe initiatiefnemers geen geld hadden. In de meeste projecten werd flink geïnvesteerd. Tot onze verbazing vaak ‘gewoon’ geleend van de bank[1]. De echte vraag is dan ook: hoe zorgen we dat het einde van de crisis niet het einde van organische ontwikkeling wordt?

Paviljoens DeNieuwStad

Paviljoens DeNieuwStad

Ze lijken nieuw, maar zijn het niet. Nu in aanbouw: op het parkeerterrein aan de oude Prodentfabriek (De Nieuwe Stad dus) worden momenteel vijf tijdelijke paviljoens gebouwd. Het zijn mooie gebouwen die na een eerste leven voor de Documenta IX in Kassel en een tweede als tentoonstellingsruimte in Almere nu een derde leven krijgen in De Nieuwe Stad. Schipper Bos bouwt ze als onderdeel van een lange termijn gebiedsontwikkeling. Meer weten over de (ook financieel) innovatieve aanpak kan op de leergang herbestemmen of in het boek Rekenen op herbestemming.


Foto’s (c) S. Gelinck

Kennismaken?

Ik word regelmatig gevraagd om een inleiding te geven over herbestemmen. Hieronder een (redelijk) actuele agenda van publieke optredens en door ons georganiseerde bijeenkomsten. Een keertje kennismaken?

Opleiding transformeren en herbestemmen monumenten (post hbo)
Gastdocent nieuwe verdienmodellen en financial engineering
13 november 2018 Hogeschool Arnhem Nijmegen

ReUse Moscow
Presentatie en debat naar aanleiding van tentoonstelling ReUse ReDevelop and Design | How the Dutch deal with heritage
20 – 23 september 2018

Middagexcursie Deventer expertteam
Inclusief vragenuurtje expertteam transformatie
20 april 2018

Bijeenkomst Transformatie Almere
Programma en organisatie van discussiebijeenkomst. In de centrale bibliotheek Almere gaat het college in discussie over de kansen die leegstaande gebouwen bieden voor de stad voor betaalbaar wonen, startende ondernemers en anderen en hoe we het vliegwiel in beweging kunnen zetten.
16 februari 2018, informatie of interesse klik hier

Middagexcursie Eindhoven expertteam
O.a. Strijp S en R Inclusief vragenuurtje expertteam transformatie
12 februari 2018

Najaarsbijeenkomst bouwstenen voor sociaal Ede
Presentatie online transformatietool
30 november 2017

Excursie herbestemmingprojecten Zuid-Holland
Kennis en netwerkbijeenkomst georganiseerd door provincie Zuid-Holland
27 oktober 2017

Opleiding transformeren en herbestemmen monumenten (post hbo)
Gastdocent (nieuwe) verdienmodellen en financial engineering
24 oktober 2017 Hogeschool Arnhem Nijmegen

Waaggebouw Paramaribo
Workshops en presentaties naar aanleiding van de engelstalige versie van Rekenen Op Herbestemmingsamen
Samen met Frank Strolenberg (Rijksdienst Cultureel Erfgoed)
26 – 29 mei 2017

Dialoogtafels kansen transformatie voor huisvesting vluchtelingen
Op verzoek van Platform Opnieuw Thuis in provincies Groningen, Overijssel, Limburg en Zuid-Holland
November-december 2015

College Trends en ontwikkelingen herbestemmen
Aan de hand van gerealiseerde cases, vertaling van aanpak naar financiele waarderingmethodieken
18 november 2015 Geldrop (i.s.m. Vastgoedbusinessschool)

Workshop transformatie
Gemeentedag Slim Ruimtegebruik Provincie Zuid-Holland
10 november 2015. Den Haag

Inleiding herbestemmen, vooroordelen en de praktijk
NVM Woningmarktconsultants
5 november 2015, Rotterdam

College Trends en ontwikkelingen herbestemmen
Aan de hand van gerealiseerde cases, vertaling van aanpak naar financiele waarderingsmethodieken
Woensdag 7 oktober 2015 Wolvenplein Utrecht (i.s.m. NVM en Vastgoedbusinessschool)

Discussie Expositie Werk aan de Winkel
Toelichting prijswinnend idee Banenmotor ter gelegenheid opening van tentoonstelling ‘Werk aan de Winkel’ in het Van Eesterenmuseum (tentoonstelling van Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed). Onderwerp: hoe kunnen innovatieve, kansrijke concepten ontwikkeld worden voor de – nu vaak zieltogende – winkelplinten?
Dinsdag 6 oktober 2015, Van Eesterenmunseum Amsterdam

Stadsgesprek na winnen prijsvraag Werk aan de winkel
Zondag 28 juni 2015, Cereol Utrecht 

Discussie Stadmaken in de Spoorzone, hoe doe je dat?
Inleiding en meedenken met lokale partijen en potentiële initiatiefnemers in de Tilburgse Spoorzone
Maandagavond 22 juni in de Kennismakerij, Tilburg

Prijsvraag Werk aan de Winkel
Ochtend pitch voor de jury, middag prijsuitreiking
Vrijdag 19 juni 2015 De Doelen Rotterdam

Expert Week van het Lege gebouw
Klankbord en ‘reality checker’ voor de studenten van de Week van het Lege Gebouw, een workshopweek waarin 50-70 studenten van uiteenlopende opleidingen werken aan nieuwe oplossingen voor leegstand onder begeleiding van docenten en gastexperts
Zaterdag 5 juni 2015, Amsterdam

Keynote Contactdag voor initiatiefnemers
Lessen uit  het boek RekenenOpHerbestemming voor nieuwe initiatiefnemers
Rijksdienst Cultureel Erfgoed, 29 mei 2015

Inleiding Jubileumseminar CPRN
Valkhof Nijmegen, 20 maart 2015

Inleiding Expertmeeting AIR, Rotterdam
Expertmeeting ‘bouwen aan cultuurhistorie’ in het kader van nieuw beleid voor behoud en vernieuwing cultureel erfgoed. Met 20 experts werden Gemeenteraadsleden concrete voorstellen aangereikt.
3 maart 2015, 19.30 – 22.00 uur. Erasmus University College Rotterdam

Masterclass Ruimte4Ruimdenkers, Provincie Overijssel
12 februari 2015, Zwolle

Leergang Rekenen op herbestemming: 28 januari 2015 (Amersfoort) en 5 februari 2015 (Amsterdam)
Een nieuwe ronde en een volledig nieuw programma voor de tweedaagse leergang herbestemmen. Over nieuwe tijden, nieuw formules en hervonden vakmanschap. Met medewerking van Frank Strolenberg en Sander Gelinck (auteurs van het boek Rekenen op herbestemming), Bulent Yokus (DeNieuweStad) en Arjan de Nooijer (dNA Architectuur), Marcus Fernhout (A Lab), John van der Doelen (Mariënbosch), Paul Oudeman (Gemeente Amsterdam) en Robert Leferink (projectdirecteur Hembrug) over anders rekenen en anders doen. Het programma leest u hier. Informatie en aanmelden kan door een mail te sturen aan leergang@herbestemmingacademie.nl

Urban Books #8: Rekenen op herbestemming 14 januari 2015: Pakhuis de Zwijger
De officiele boekpresentatie van Rekenen op Herbestemming onder de titel . Sprekers Sander Gelinck & Frank Strolenberg (auteurs boek Rekenen op Herbestemming), Ben Westenburger (Rothuizen Architecten), John van der Doelen (Hazenberg Bouw), Johan Timmermans (De Timmermantsjoender), Rudy Stroink (Dutch Spring), Yokus Bülent (De Nieuwe Stad), Gerda Koopmans en Henk van Ramshorst ( Volkshuisvesting Arnhem) en Duco Stadig (H-team). Over hoe herbestemming echt werkt. Aanmelden via de site van Pakhuis de Zwijger.

Leergang Rekenen op herbestemming: 11 november, Amersfoort en 20 november, Amsterdam
Nieuw programma voor de tweedaagse leergang herbestemmen. Met medewerking van Frank Strolenberg en Sander Gelinck (auteurs van het boek Rekenen op herbestemming), Bulent Yokus (DeNieuweStad), Marcus Fernhout (A Lab), John van der Doelen (Mariënbosch), Paul Oudeman (Gemeente Amsterdam) en Robert Leferink (projectdirecteur Hembrug).

19 november 2014
Deelname S. Gelinck expertmeeting over de rol van smart city technologie door Platform 31

Werkatelier Herbestemmen voor jongeren, starters en spoedzoekers (25 september, 13.00 uur Den Haag)
In opdracht van het Expertteam kantoortransformatie en VNG organiseren we dit eerste van vier Werkateliers. Met onder andere Sander Gelinck, Margaret Zeeman (Jutphaas Wonen), Lidy van der Schaft (De Key) en Gerda Koopmans (Volkshuisvesting Arnhem). Deelname is gratis. Meer informatie en aanmelden kan via de website van VNG.

Maandag 17 maart (Rotterdam) en donderdag 3 april 2014 (Den Haag)
Een nieuwe ronde Tweedaagse leergang herbestemmen | Nieuwe tijden, nieuw vakmanschap. Eerste dag in Rotterdam, tweede in Den Haag. Het programma leest u hier. Informatie en aanmelden kan door een mail te sturen aan leergang@herbestemmingacademie.nl  Als altijd op locatie en met echte praktijkdeskundigen die hun kennis graag met u willen delen.

Vier Werkateliers in 2014
In samenwerking met VNG, Expertteam kantoortransformatie, Aedes en Actiz organiseren we in 2014 vier Werkateliers voor gemeenten over actuele vraagstukken in herbestemmen
transformatieteam. Het programma wordt op dit moment gemaakt. Informatie of aanmelden kan door een mail te sturen aan werkateliers@herbestemmingacademie.nl

17 december 2013
Gastcollege Hogeschool Amsterdam

Werkatelier 3 oktober 2013
Werkatelier financiele aspecten herbestemmen i.s.m. BOEi en Erfgoedfabriek Provincie Noord-Brabant
Locatie Watertoren Den Bosch en Provinciehuis
Download het programma hier (inschrijven niet meer mogelijk).

Leergang 11 en 26 september 2013
Tweedaagse leergang herbestemmen | Nieuwe tijden, nieuw vakmanschap
Sprekers o.a. Dionne Baaré van landelijk expertteam kantoortransformatie en gemeente Nieuwegein, Marcus Fernhout, CODUM, Ineke Hulshof (Hulshof Architecten), Bart van Zadelhoff, KPMG, Fran Vehof, BOEi en Arnold Hietland, Sander Gelinck en Jean Baptiste Benraad van het transformatieteam.
Locatie: Rotterdam  [11/9] en Amersfoort [26/9].
Download de programmafolder (aanmelden niet meer mogelijk).

22 mei 2013
Werkatelier financiele aspecten herbestemmen i.s.m. BOEi
Locatie: Den Bosch

11 april 2013
College Master of Urban & Area Development, Utrecht

10 en 23 april 2013
Tweedaagse leergang herbestemmen vak van de toekomst
Sprekers o.a. Jan Poolen van Zeep Architecten, Frank Strolenberg van Nationaal Programma Herbestemmen, Dionne Baaré van gemeente Nieuwegein, Kristian Koreman van ZUS Architects, Sylvia Lisapaly (Herbergier en Thomashuizen), Martina Moerman, Sander Gelinck en Jean Baptiste Benraad van transformatieteam en Ineke Hulshof (Hulshof Architecten).
Locatie: Amersfoort [10/4] en Rotterdam [23/4].
Organisatie id&dn|transformatieteam i.s.m. Renda, SBR en NPH

20 februari 2013
Gastcollege TU/e Eindhoven

14 en 28 februari 2013
Middagcongres Financiële kansen voor de stad | Deventer en Groningen, Saxion Hogeschool

Meer informatie op www.herbestemmingacademie.nl

Leergang herbestemmen

Wij organiseren de langstlopende cursus over herbestemmen! Ver voor anderen – al sinds 2008 – organiseren we een a twee keer per jaar de tweedaagse leergang Herbestemmen | Vak van de toekomst. In twee dagen besteden we aandacht aan de financiën, de regelgeving en vooral hoe u herbestemmen kunt stimuleren. Naast verdieping maakt u kennis met inspirerende projecten omdat alle docenten afkomstig zijn uit de praktijk.

Inmiddels zijn meer dan 300 deelnemers door ons opgeleid voor het ‘Vak van de toekomst’. Actuele informatie over het programma vindt u op de website van de Herbestemmingacademie. Via de nieuwsbrief houden we u op de hoogte over de leergang en andere activiteiten waaronder ook de gratis netwerk-bijeenkomsten. Een impressie van de laatste leergang leest u hier.

Gratis netwerkbijeenkomsten
Naast de leergang organiseren we discussie- en netwerkbijeenkomsten en bezoeken projecten die ons inspireren. Meestal zijn die gratis te bezoeken zoals het VrijdagMiddagKaffee over innovatieve manieren van ontwikkelen in het Rotterdamse Schieblock (samen met ZUS en het Nationaal Programma Herbestemming, hier een impressie) en de presentatie van RekenenOpHerbestemming in Pakhuis De Zwijger (klik hier voor de video).

In-company
Op verzoek organiseren we Werkateliers over specifieke thema’s. In 2013 en 2014 organiseerden we Werkateliers financiële aspecten herbestemmen (met VNG en BOEi) en een in-cocmpany-cursus RekenenOpHerbestemming voor de Rijksdienst Cultureel Erfgoed. In 2015 een in-company Trends en Ontwikkelingen herbestemmen voor enkele grote makelaarkantoren.